Korona virüs (Covid-19) salgın hastalığının ülkemizde görülmesiyle birlikte; insanlar alışmış oldukları normal ekonomik ve sosyal işleyişten uzaklaşmak zorunda kalmışlar ve bu durum çeşitli sorunların doğmasını beraberinde getirmiştir.
Ortaya çıkan bu sorunlardan biri de Covid-19 salgınından etkilenen işyerlerinin durumudur. Öyle ki; birçok işyeri faaliyetine geçici olarak ara vermek zorunda kalırken, birçok işyeri de insanların mecbur kalmadıkça dışarı çıkmaması sebebiyle artık iş yapamaz hale gelmiştir.
Yaşanılan bu zor dönemin hem işçiler hem de işverenler bakımından maddi olarak daha az hasarla atlatılabilmesi için gündeme getirilen ve yeni yasal düzenlemelerle başvuru imkânı kolaylaştırılan çözüm yollarından biri de “kısa çalışma ödeneği” kurumu olmuştur.
1) Kısa çalışma nedir?
Kısa çalışmanın tanımı, 27109 sayılı ve 13.01.2009 yürürlük tarihli Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik md.3/f.1-c’de yapılmıştır.
Buna göre kısa çalışma: En fazla üç ay süreyle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya en az dört hafta süreyle işyerindeki faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasını ifade eder.
2) Kısa çalışma ödeneğinin kapsamı nedir?
Bu kapsamda işçilere her ay kısa çalışma ödeneği ödenmekte ve işçilerin genel sağlık sigortası primleri yatırılmaktadır.
3) Kısa çalışma ödeneğine kimler başvurabilir?
Kısa çalışma ödeneğine, sektör ve bölge fark etmeksizin yalnızca işverenler başvurabilir. İşverenlerin yapacağı başvuru, kendisine bağlı çalışan işçileri bakımından geçerli olacaktır.
4) İşverenin vergi ve/veya prim borcu olması, kısa çalışma başvurusuna engel oluşturur mu?
İşverenin vergi yahut SGK prim borcu olması, kısa çalışmaya başvurmasına engel değildir.
5) Kısa çalışma ödeneği için nereye başvurulması gerekiyor? Başvuru nasıl yapılacak?
İşveren, kısa çalışma başvurusunu elektronik ortam üzerinden, bağlı olduğu İŞKUR birimine e-posta göndermek suretiyle yapacaktır. İşveren kısa çalışma başvurusuna;
- Covid-19’dan olumsuz etkilendiğini gösteren delil ve gerekçeleri,
- Başvuru talep formunu (bknz: https://www.iskur.gov.tr/ ),
- Kısa çalışma uygulanacak işçi listesini göndermek zorundadır.
6) İşyerinde kısa çalışma uygulanabilmesinin ve işverenin kısa çalışma ödeneğine başvurabilmesinin şartları nelerdir?
Kısa çalışma ödeneğini düzenleyen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek md.2/f.1 göre işyeri ve işveren bakından aranan şartlar şunlardır;
- İşverenin yazılı talebi,
- İşyerindeki çalışma süresinin genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle önemli ölçüde azalması (ilgili yönetmeliğe göre minimum üçte bir oranında azalma gerekiyor) veya durması,
- İş müfettişlerince yapılacak uygunluk tespiti ile işyerinin etkilenmiş olduğunun belirlenmesi.
Covid-19 sebebiyle yapılacak zorlayıcı sebep başvurularında 4447 sayılı Kanun geçici md. 25 gereği; uygunluk tespitinin yapılması beklenmeksizin, işverenin beyanları doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
7) İşçilerin kısa çalışma ödeneği alabilmesinin şartları nelerdir?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek md.2/f.3, geçici md. 23/f.1 ve Kısa çalışma ve Kısa çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik m.6 gereği işçi bakımından aranan şartlar şunlardır;
- İşçinin bağlı olarak çalışmakta olduğu işverenin başvurusu,
- İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yıl içerisinde en az 600 gün prim ödemiş olması gerekmektedir. (Covid-19’dan kaynaklanan zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılacak kısa çalışma başvurularında, işçiler bakımından kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olarak çalışması ve son üç yıl içerisinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması yeterlidir.)
8) Covid-19’dan kaynaklanan zorlayıcı sebepli kısa çalışma başvurularında işçinin prim ödeme şartlarını sağlayamaması halinde ne olur?
Prim ödeme şartını sağlamadığı için kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanların daha önce çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden varsa kalan süre, kısa çalışma süresini geçmemek üzere kısa çalışma ödeneği olarak ödenir. (7226 sayılı Kanun md.41 ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici md.23/f.1/c. son)
9) İşveren, kısa çalışma döneminde işten çıkarma yapabilir mi?
Korona virüs kaynaklı zorlayıcı sebebe dayanan kısa çalışma döneminde; 4857 sayılı İş Kanunu md. 25/f.1/bent 2’de yer verilen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri hariç olmak üzere işveren tarafından, 29/02/2020 tarihinden itibaren, işçi çıkartılmaması gerekmektedir. (7226 sayılı Kanun md.41 ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici md.23/f.2)
10) Kısa çalışma ödeneğinin miktarı nedir?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek md.2/f.4’e göre, günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.
11) İşyerinde, 4857 sayılı İş Kanunu md.40 gereğince zorlayıcı sebebe dayalı 1 haftalık çalışma yapılmış olması, kısa çalışma başvurusuna engel oluşturur mu?
Hayır, oluşturmaz. Böyle bir durumda kısa çalışma dönemi, İş Kanunu’nda öngörülen zorlayıcı sebebe dayalı 1 haftalık çalışma süresinin bitiminden itibaren başlar (Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik md.7/f.4)
12) Kısa çalışma dönemi ne kadar sürmektedir?
Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç aydır. Bu süre Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılabilir. (4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek md.2/f.1 ve 6)
13) Kısa çalışma döneminin erken sona erdirilmesi mümkün müdür?
Evet, mümkündür. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik md.9 uyarınca işveren ilan ettiği süreden önce normal çalışma düzenine dönebilir. Ancak bu durumun İŞKUR’a ve varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya ve işçilere altı iş günü öncesinden bildirilmesi zorunludur. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma dönemi sona erer.
14) Kısa çalışma ödeneği, haczedilebilir mi?
Nafaka borçları hariç olmak üzere haczedilemez (Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik md.7/f.8)
Av. Enes Rafet BAŞGÖZE
Comments