Tekzip nedir?
Tekzip kelime anlamı itibariyle yalanlama, doğru olmadığını açıklama anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimedir.
Hukuk lisanında tekzip; gazete, dergi, radyo, televizyon ve benzeri medya kuruluşlarında yer alan bir haberin aslında gerçeği yansıtmadığının, haberi yapan kuruluş tarafından duyurulması olarak da ifade edilebilir.
Tekzibe ilişkin yasal mevzuat nedir?
Tekzip asıl olarak 5187 sayılı Basın Kanunu’nun “düzeltme ve cevap” başlıklı 14. maddesinde düzenlenmiştir.
Hangi yayınlar hakkında tekzip yoluna başvurulabilir?
Süreli yayınlarla, kişilerin şeref ve haysiyetini ihlâl edici veya kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması halinde tekzip yoluna başvurulabilir (Basın Kanunu md.14/1).
Burada önemli olan ilk husus haber veya yayımın süreli yayın niteliğinde olmasıdır. Alelade bir kişinin yazdığı bir içerik veya haber süreli yayın kapsamında değildir. Hangi eserlerin süreli yayın olduğu 5187 sayılı Basın Kanunu’nda tanımlanmıştır. Buna göre süreli yayın belli aralıklarla yayımlanan gazete, dergi gibi basılmış eserler ile haber ajansları yayınlarını ifade eder. (Basın Kanunu md.2/c) Dolayısıyla yalnızca süreli yayın niteliğinde olan yayınlar bakımından tekzip usulüne başvurulabilecektir.
İkinci husus da süreli yayının içeriğinin, kişilerin şeref ve haysiyetini ihlâl edici nitelikte ya da kişilerle ilgili gerçeğe aykırı ifadelere yer veriyor olmasıdır.
Bahsedilen bu iki şartın varlığın durumunda gerçek veya tüzel kişiler 5187 sayılı Basın Kanunu md.14 kapsamında tekzip yoluna başvurabilecektir.
Tekzip nasıl gerçekleştirilir?
Basın Kanunu’nun “düzeltme ve cevap” başlıklı 14.maddesinde tekzip usulü detaylı ve açık bir şekilde izah edilmiştir. Buna göre ilk olarak haber içeriğinden zarar gören kişi yayımı yapan kuruluşa ihtar gönderir. İhtar içeriğinde düzeltme ve cevap metni ile birlikte metnin yayımlanmaması halinde yasal yollara başvurulacağı da bildirilir.
Bunlara ek olarak yayımlanması istenilen düzeltme ve cevap metni suç unsuru içermemeli, üçüncü kişilerin hukuken korunan menfaatlerine aykırı olmamalıdır (Basın Kanunu m.14/1).
Tekzip ihtarı için hak düşürücü süreler var mıdır?
Tekzip ihtarı haberin yayımlandığı tarihten itibaren en geç 2 ay içerisinde gönderilmelidir (Basın Kanunu m.14/1).
Tekzip ihtarı nasıl gönderilmelidir?
İhtarın nasıl gönderileceğine ilişkin kanunda bir şekil şartı öngörülmemiştir. Noter aracılığıyla veya iadeli taahhütlü posta yoluyla ya da e-mail adresi üzerinden ileti yoluyla ihtar gönderilebilecektir.
Tekzip ihtarının gereği kaç gün içinde yerine getirilir?
Tekzip edilmesi istenilen haber veya içeriği yayımlayan kuruluşun sorumlu müdürü, ihtarı aldıktan sonra hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, günlük süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç üç gün içinde, diğer süreli yayınlarda ise yazıyı aldığı tarihten itibaren üç günden sonraki ilk nüshada, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorundadır. (5187 sayılı Basın Kanunu m.14/1)
Yayımlanacak düzeltme ve cevap metni içeriğinde nelere yer verilir?
Düzeltme ve cevapta, buna neden olan eser belirtilir. Düzeltme ve cevap metni, düzeltilmesi istenilen ilgili yazıdan daha uzun olamaz (5187 sayılı Basın Kanunu m.14/2).
Düzeltme ve cevaba neden olan eserin yirmi satırdan az yazı, resim veya karikatür olması hallerinde düzeltme ve cevap metni otuz satırı geçemez (5187 sayılı Basın Kanunu m.14/2).
Düzeltme ve cevap metninin hiç veya gereği gibi yayımlanmaması durumunda neler yapılabilir?
Burada iki ihtimal söz konusudur. Birinci ihtimal, düzeltme ve cevap metni ya hiç yayımlanmamıştır. İkinci ihtimal ise düzeltme ve cevap metni gerektiği gibi yayımlanmamıştır.
Düzeltme ve cevap metninin hiç yayımlanmaması durumunda, yayım için tanınan sürenin bitiminden itibaren 15 gün içinde sulh ceza hakimliğine başvurularak yayımın yapılmasına karar verilmesi talep edilmelidir.
Düzeltme ve cevap metninin kanunda belirtilen usule aykırı olarak yayımlanması halinde ise yayım tarihinden itibaren 15 gün içinde kişi bulunduğu yer sulh ceza hâkiminden yayımın kanun hükümlerine uygun olarak yapılmasına karar verilmesini istemelidir.
Tekzip için görevli ve yetkili mahkeme neresidir?
Tekziple ilgili görevli ve yetkili mahkeme, kişinin bulunduğu yer sulh ceza hakimliğidir (5187 sayılı Basın Kanunu m.14/2).
Yargılama usulü nedir? Sulh ceza hakimliğinin kararına karşı kanun yoluna gidilebilir mi?
Her iki ihtimalde de Sulh ceza hâkimi bu talepleri üç gün içerisinde, duruşma yapmaksızın, karara bağlar.
Sulh ceza hâkiminin kararına karşı ise itiraz yoluna gidilebilir. Yetkili makam üç gün içinde itirazı inceleyerek karar verir. Yetkili makamın kararı kesindir. (5187 sayılı Basın Kanunu m.14/4)
Sulh ceza hakimliğince verilen tekzip kararına uyulmamasının yaptırımı nelerdir?
Düzeltme ve cevabın yayımlanmasına ilişkin kesinleşmiş hâkim kararlarına uymayan sorumlu müdür ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili 10.000 liradan 150.000 liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır. Ağır para cezası, bölgesel süreli (bölgesel tv kanalları, gazeteler vb.) yayınlarda 20.000 liradan, yaygın süreli yayınlarda (ulusal tv kanalları, gazeteler vb.) 50.000 liradan az olamaz (5187 sayılı yasa m.18/1).
Sorumlu müdür ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili hakkında verilen ağır para cezasının ödenmesinden yayın sahibi, sorumlu müdür ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili ile birlikte müteselsilen sorumludur (5187 sayılı yasa m.18/2).
Düzeltme ve cevap yazısının yayımlanmaması veya kanundaki şartlara uyulmaksızın yayımlanması hallerinde hâkim ayrıca, masraflar yayın sahibi tarafından karşılanmak üzere, bu yazının tirajı yüz binin üzerinde olan iki gazetede ilân şeklinde yayımlanmasına da karar verir. (5187 sayılı yasa m.18/3)
İçerik, başka süreli yayın kuruluşları tarafından paylaşılmışsa neler yapılabilir?
Yayın içeriği başka süreli yayın kuruluşlarında da yayımlanmışsa yukarıda bahsedilen prosedür içeriği paylaşanlar bakımından uygulanabilir. Yahut 5651 sayılı yasa kapsamında erişim engellemesi ve içeriğin yayından kaldırılması yoluna başvurulabilir.
İçerik, suç oluşturuyorsa ayrıca bir şey yapmak gerekir mi?
Düzeltilmesi istenilen haber içeriği kimi zaman Türk Ceza Kanunu’nda yer alan tehdit, hakaret veya iftira suçlarını da oluşturabilir. Bu durumda mağdur veya suçtan zarar gören kişilerin ayrıca suç duyurusunda bulunması yani savcılığa başvurarak yayın içeriğinde yer alan ifadeler bakımından şikayetçi olması gerekir. Tekzip talebinde bulunulması yayın içeriğinde yer alan ifade bakımından şikayetçi olunduğu anlamına gelmemektedir.
Tekzip edilmesi istenilen içerik sebebiyle, zarara uğranılmış ise ne yapılmalıdır?
Kişiler, düzeltilmesi istenilen yayın içeriğinde geçen ifadeler sebebiyle maddi ve/veya manevi zarara uğramış olabilirler. Bu durumda zararları giderebilmek için hukuk mahkemelerinde tazminat davası açılması gerekmektedir.
Comments