İş hukukundan doğan alacak davalarında sıklıkla karşılaşılan sorunlardan biri işçi – işveren arasında düzenlenmiş ibranamelerdir. İbranamenin amacı; işçiler bakımından, kanundan ve iş sözleşmesinden doğan haklarının tamamını aldığının yazılı olarak ortaya konulması iken işverenler bakımından ise, işçilerin alacak yahut tazminat davası açmalarını engellemek veya açılmış davaları işlevsiz kılmaktır. Dolayısıyla ibranameler hem işverenler için hem de işçiler için bir hayli önem arz etmektedir.
Türk Hukuku’nda iş ilişkisinden doğan ibranamelerin yasal dayanağı nedir?
İş ilişkisinden doğan ibranameler yasal dayanağını; İş Kanunu’nda değil, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) bulmaktadır. Bu kapsamda ibranamelerin geçerlilik koşulları, genel hizmet sözleşmesi başlığı altında TBK md. 420’de düzenlenmiştir. Söz konusu bu düzenleme, yalnızca işçinin işvereninden alacaklı olduğu durumlar için, işçi yararına fakat işveren aleyhine kısıtlamalar öngörmektedir. İşverenin işçiden alacaklı olduğu durumlarda ise aynı kanuni düzenlemeye uyulması gerekmeksizin, işveren işçisini ibra edebilir.
TBK uyarınca ibranamenin geçerlilik koşulları nelerdir?
TBK md. 420/f.2 uyarınca;
1) İbraname (ibra sözleşmesi) yazılı olmak zorundadır.
2) İbra tarihi itibarıyla iş sözleşmesinin sona ermesinin üzerinden en az 1 ay geçmiş olması gerekmektedir.
3) İbranameye konu alacak kalem tür ve miktarlarının eksiksiz olarak ortaya konulması gerekmektedir.
4) İşveren, ibranamenin konusu olan ödemeyi eksiksiz ve mutlaka banka aracılığıyla gerçekleştirmelidir.
İşçi – işveren arasından düzenlenen ibranamenin yukarıda belirtilen koşulları karşılamaması halinde ne olur?
Bu koşullardan herhangi birinin mevcut olmaması halinde, düzenlenen ibraname kesin olarak hükümsüz olacaktır. Bu da ibra sözleşmesinin geçersiz olması manasına gelmektedir.
İşçi – işveren arasında düzenlenmiş ancak kanunun öngördüğü koşulları tam olarak sağlamayan ibranamelerin hukuki karşılığı nedir?
TBK md. 420/f.3 uyarınca, hakkın gerçek tutarda ödendiğini içermeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını içeren diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuzhükmündedir. Ancak bu durumda da işveren tarafından yapılmış ödemelerin muhakkak banka aracılığıyla yapılmış olmasını aramaktadır.
İşçi – işveren arasındaki tazminat alacakları bakımından da ibraname düzenlenebilir mi? Düzenlenebiliyorsa geçerlilik koşulları nelerdir?
Evet, düzenlenebilir. TBK, md.420/f.4 hükmü, hizmet sözleşmelerinden doğan bütün tazminat alacakları için de ibraname düzenlenebileceğini ve bunların da yukarıda sayılmış olan geçerlilik koşullarına tabi olduğunu söylemiştir.
Görülmekte olan bir davada ibraname savunmasının hukuki niteliği nedir?
İbraname savunması; yargılamanın her aşamasında ileri sürülebileceği gibi, hakkın varlığını da ortadan kaldırabilecek itiraz niteliğindedir.
Faydalı bilgilendirme için teşekkürler.