İcra müdürlüğünün haciz işlemi uygulaması ile birlikte borçlunun malvarlığında bulunan mal ve haklara hukuken el konulur. Böylelikle haczedilen mal ve hakların satışı ile alacaklının alacağına kavuşabilmesi ve icra dosyası masraflarının karşılanabilmesi amaçlanır. Peki borçluya ait olan her şeyin haczi mümkün müdür? Başka bir deyişle borçlunun malvarlığında bulunan her mal ve her hak için alacaklının haciz talep edebilme hakkı var mıdır?
Kanun koyucu, Anayasa'da yer verilen sosyal devlet ilkesini gereğince, borçluya ait olan bazı mal ve hakların haczedilebilmesini tamamen engellemiş iken, bazı mal ve hakların da kısmen haczedilebileceğini öngörmüştür. Bu durum 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nda (İİK) "haczi caiz olmayan mal ve haklar" ve " Kısmen haczi caiz olan şeyler" olarak adlandırılmıştır.
Bazı mal ve hakların haczedilememesinin temel sebepleri; borçlunun ve ailesinin asgari insani yaşam standartlarını koruyabilmesini sağlamak, borçlunun çalışıp tekrar para kazanabilmesini sağlamak ve borçlunun ve ailesinin toplumdan soyutlanmasının engellenmek istenmesidir.
İİK md.82/4 hükmü gereğince icra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin mümkün olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir. Haczedilmemesi gereken bir mal veya hakkın haczedilmesi halinde borçlu, İİK md. md 16 -17 hükümlerine göre icra memuru işlemini şikayet yoluna başvurabilir. Söz konusu şikayet haczin uygulan icra müdürlüğünün bağlı olduğu yer icra mahkemesine yapılır.
Devlet tüzel kişiliğine karşı dava açılabileceği, icra takibi de başlatılabilir. Ancak İİK md.82/1-b.1 gereğince Devlet malları üzerinde haciz işlemi uygulanamaz. Belediyelerin kamu hizmetine tahsis edilen malları hakkında da haciz işlemi uygulanamaz. Ancak belediyelere ait özel mallar hakkında haciz işlemi uygulanması mümkündür.
Borçlunun geçimini sağlamak için yapmakta olduğu işi sermayeye değil de bedeni çalışmaya dayalı bir mesleklerden biri ise söz konusu bu mesleği sürdürebilmesi için lazım olan eşyaların hiçbiri haczedilemez. Örneğin ağaç budama işiyle uğraşarak geçimini sağlayan bir kişinin testeresi haczedilemez. Örneğin tesisat ustası olan bir kişisinin alet çantası haczedilemez. Örneğin bir avukatın bilgisayarı haczedilemez. Söz konusu bu eşyanın kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır (İİK md.82/3)
Borçlunun kendisi ve onunla aynı evde yaşayan aile bireyleri için gerekli olan eşyalar haczedilemez. Ancak bunun iki tane istisnası bulunmaktadır. Birincisi para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler haczedilebilir. İkincisi ise aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri haczedilebilir. Örneğin borçlunun evinde gerçekleştirilen haciz işlemi sırasında, evde bulunan buzdolabı, koltuk takımı, yemek masası gibi eşyalar haczedilemez. Ancak söz konusu bu eşyalardan iki tane varsa örneğin iki tane buzdolabı varsa bunlardan biri haczedilebilir.
Söz konusu bu eşyanın kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır (İİK md.82/3)
Söz konusu bu eşyanın kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır (İİK md.82/3)
Söz konusu bu eşyanın kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır (İİK md.82/3)
Söz konusu bu eşyanın kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır (İİK md.82/3)
Borçlunun haline münasip evi belirlenirken, borçlunun birlikte yaşadığı aile bireyleri de göz önünde bulundurulur. Borçlunun sahip olduğu evin kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır (İİK md.82/3)
İİK md. 83/1 hükmüne göre borçluya ait maaş ve ücretlerin tamamı haczedilemez. Borçlu ve ailesinin geçinmeleri için gerekli olan miktar icra memurunca takdir edilir. Ancak bu miktardan arta kalan kısım haczedilebilir. Haciz olunacak miktar, maaşın dörtte birinden az olamaz (İİK md.83/2). Buna göre icra memuru borçlunun maaş miktarına ve ailesel durumuna baktıktan sonra, borçlunun maaşının dörtte birinden daha fazlasına da haciz koyabilecektir (İşçi aylık ücretleri hariç).
Borçlunun maaşında birden fazla haciz var ise bu hacizler sıraya konulur. Sıra olarak önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez (İİK md.83/2)
4857 sayılı İş Kanunu md. 35 hükmü gereğince işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birden fazlası haczedilemez.